Powstanie styczniowe według Jana Matejki

Jan Matejko, Polonia - rok 1863, 1864

Polonia - Rok 1863 albo Zakuwana Polska to jedno dzieło Jana Matejki, powstałe w 1864 roku.
Obraz został namalowany pod wpływem świeżych przeżyć i wspomnień artysty z czasów powstania styczniowego. Artysta raczej nie widział żadnych szans na wystawienie obrazu i jego publiczną prezentację. Obawiając się o swe bezpieczeństwo oraz ewentualnych represji schował płótno za piecem w domu. Po latach obraz trafił w ręce rodziny Czartoryskich i potem do ich krakowskiego muzeum.
Polonia to zakuwana w kajdany młoda kobieta, ubrana w czarną, potarganą na ramionach, suknię. Za nią widać drugą kobietę w jaśniejszej sukni - to Litwa, także zakuwana w kajdany. Aktu zakucia ma dokonać trzymający młotek w prawej dłoni młody kowal, pochylający głowę z rezygnacją. Całej scenie przyglądają się dwaj oficerowie: jeden w mundurze rosyjskim, a drugi w pruskim - jest to aluzja Matejki do losów Ojczyzny pod panowaniem zaborców. W głębi pomieszczenia widzimy Manifest Rządu Narodowego z 1863 roku.