O losie wojennym kur pod Lwowem

Henryk Rodakowski, Wojna kokosza, 1872

Wojna kokosza (rokosz lwowski, rokosz gliniański) to nazwa rokoszu (buntu) szlachty polskiej, zawiązanego w lipcu 1537 roku, w celu zahamowania dążeń Zygmunta Starego i królowej Bony. W szeregach szlachty powstawał program zmian w polityce dworu królewskiego. Dotyczył on wielu, często anachronicznych, aspektów polityki wewnętrznej. Najważniejsze postulaty reform dotyczyły władzy sądowniczej oraz polityki administracyjnej. Prawo było przestarzałe, niepełne bądź przyjęte tylko na małym obszarze państwa. Prowadziło to również do manipulowania nim. Szlachtę raziło łączenie niektórych godności i urzędów, co powodowało zaniedbywanie przez urzędników ich obowiązków. Z oburzeniem była przyjmowana ekonomiczna polityka królowej Bony dotycząca dóbr królewskich. Krytykowano króla i królową za przeprowadzoną elekcję Zygmunta Augusta, a także wychowanie młodego króla – wychowywany przez kobiety odsuwany był od spraw państwowych.

Królowi przedstawiono 36 postulatów, dotyczących:

• kodyfikacji prawa
• poniechania skupu dóbr przez Bonę
• zwolnienia z ciężarów na rzecz kościoła
• wprowadzenia zakazu łączenia niektórych urzędów 
• ustanowienia stałych doradców królewskich

Sukcesem szlachty było doprowadzenie do sejmów w Piotrkowie i Krakowie, na których król zobowiązał się egzekwować prawa, co godziło w interesy magnaterii, która często bezprawnie posiadała majątki królewskie i dał gwarancję elekcyjności tronu polskiego. Mimo to rokosz nie przyniósł żadnego ważniejszego skutku. Jego nazwa wzięła się z faktu, iż jednym z rezultatów, przynajmniej według magnatów, było wyjedzenie drobiu z okolicy Lwowa, gdzie go zawiązano. Biedne kuraki, czy kokosze.

Bitwa pod Miłosławiem - 30 kwietnia 1848 r.

Juliusz Kossak, Bitwa pod Miłosławiem, 1868

Bitwa pod Miłosławiem to największa bitwa w czasie powstania wielkopolskiego w 1848 r. Wojska pruskie generała Blumena (2500 żołnierzy i 4 działa) ruszyły na skoncentrowane w Miłosławiu oddziały Ludwika Mierosławskiego (1200 żołnierzy i 4 działa). Z odsieczą dotarły jednak dwa oddziały powstańcze: z Nowego Miasta oddział Józefa Garczyńskiego (1000 żołnierzy) i z Pleszewa oddział Feliksa Białoskórskiego (1200).

W pierwszej fazie bitwy słabsze siły polskie zostały wyparte z Miłosławia i zajęły pozycje po obu stronach szosy. W pościg za cofającymi się Polakami Blumen rzucił jazdę. Pościg pruski został wstrzymany z chwilą nadejścia Garczyńskiego, a gdy nadszedł Białoskórski, Polacy ruszyli do kontrataku.

W drugiej fazie bitwy na skutek przybycia posiłków, Polacy przeprowadzili pomyślne kontruderzenie wzdłuż osi drogi, uprzedzili szarżę pruskiej jazdy i wdarli się do miasteczka. Prusacy zmuszeni zostali do odwrotu, jednak wyczerpane walką oddziały powstańcze nie były zdolne do pościgu. Zwycięstwo nie zostało wykorzystane operacyjnie. Straty polskie wyniosły około 200 żołnierzy, a pruskie - 225 żołnierzy.

Bitwa pod Kiejdanami - 29 kwietnia 1831

François Le Villain, Maurycy Prozor, 1833

Bitwa pod Kiejdanami była jednym z bardziej znaczących starć zbrojnych w czasie powstanie listopadowego na Kowieńszczyźnie. Bitwa rozegrała się dnia 29 kwietnia 1831 roku między nieregularnymi oddziałami powstańców polsko-litewskich pod dowództwem Maurycego Prozora, liczących około 280 ludzi z jednej strony, oraz oddziałami rosyjskimi pod dowództwem Nikołaja Sulimy, liczących około 5000 ludzi z drugiej strony.

Oddziały polsko-litewskie zająwszy pozycje w pobliżu częściowo rozebranego przez siebie mostu, długo broniły dostępu do miasta, ostrzeliwując i odpierając bagnetami Rosjan usiłujących sforsować uszkodzoną przeprawę. Powstańcy odparli łącznie cztery szturmy na most, zadając nieprzyjacielowi straty wielokrotnie przewyższające własne (Rosjanie 300 zabitych i 100 rannych, wsrod powstancow 20 zabitych i 17 rannych). Wobec braku amunicji, pod osłoną nocy oddziały polsko-litewskie wycofały się z miasta w kierunku na Datnów.

Bitwa pod Brdowem - 29 kwietnia 1863

Tadeusz Ajdukiewicz, Scena z powstania styczniowego, 1875

Bitwa pod Brdowem miała miejsce 29 kwietnia 1863 roku podczas powstania styczniowego w okolicznych lasach. Dowódcą oddziału był Francuz płk Leo Young de Blankenheim. Była to jedna z większych bitew na terenie Wielkopolski. Poległo wtedy około 80 powstańców - ,,kwiat młodzieży z poznańskiego" wraz z dowódcą. Wszyscy spoczywają na brdowskim cmentarzu. W miejscu bitwy znajduje się pomnik i krzyż. 

Uwolniony jasyr pod Łopusznem - 28 kwietnia 1512

Anonim, Konstanty Ostrogski, XVII w.

Bitwa pod Łopusznem (znana także jako bitwa pod Wiśniowcem)  odbyła się dnia 28 kwietnia 1512 r. Wojska polsko-litewskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Kamienieckiego oraz hetmana wielkiego litewskiego Konstantego Ostrogskiego rozbiły najazd Tatarów Krymskich, którymi dowodził Mengli I Girlej. 

Kawaleria polska, licząca 5 tysięcy żołnierzy, dowodzona przez Mikołaja Kamienieckiego, przy wsparciu oddziałów litewskich i ruskich, wycięła w pień 24 tysiące (wg niektórych źródeł 10 tysięcy) Tatarów i uwolniła kilkunastotysięczny jasyr.

Finowie tłumiący powstanie listopadowe

Robert Wilhelm Ekman, Finowie podczas bitwy pod Tykocinem 1831.

Mało kto wie, że powstanie listopadowe dla Polaków było starciem nie tylko z Rosją, ale i z... Finlandią. Gdy wybuchła wojna, dwa kraje wchodzące w skład rosyjskiego imperium stanęły naprzeciw siebie jako wrogowie: podczas gdy jeden z nich próbował uwolnić się od rosyjskiego jarzma, drugi starał się udowodnić swą lojalność. W rezultacie Wielkie Księstwo Finlandii, będące ówcześnie autonomiczną częścią Cesarstwa Rosyjskiego, zaangażowało się w międzynarodowy kryzys towarzyszący konfliktowi polsko-rosyjskiemu, a czynny udział fińskich żołnierzy w Gwardii Imperium Rosyjskiego stał się namacalnym świadectwem kontrastu między buntowniczą Polską a lojalistyczną Finlandią.

Wielkie Księstwo Finlandii, utworzone przez cara Aleksandra po rosyjskim podboju kraju w latach 1808 − 1809, cieszyło się dość szeroką autonomią. Posiadało m.in. własną armię. 

Pierwsza misja wojskowa gwardii fińskiej to grudzień 1830 roku – Finowie mieli wówczas wspomóc rosyjską ekspedycję karną, będącą odpowiedzią Moskwy na wybuch powstania listopadowego. Gdy dowódca gwardii fińskiej płk Anders Edvard Ramsay odczytał rozkazy, żołnierze nie kryli entuzjazmu. 23 stycznia 1831 roku 600 gwardzistów zaprezentowało się carowi w narewskim urzędzie celnym, po czym wyruszyło do Polski.

W styczniu 1831 r. wymaszerowali na pola bitewne w dalekiej Polsce, jako część carskiej maszynerii wojskowej. W kwietniu walczyli z powstańcami na północnym brzegu Bugu. W maju – z ułanami gen. Dezyderego Chłapowskiego pod Wąsewem. We wrześniu szturmowali warszawskie reduty Rakowca i Szczęśliwic.

Lany poniedziałek - śmigus dyngus

Zdzisław Pągowski, Śmigus dyngus

W II dzień świąt wielkanocnych w Polsce istnieje ludowy zwyczaj oblewania dziewcząt i kobiet wodą.

Alleluja! Chrystus zmartwychwstał!

Od ponad 1000 lat na polskiej ziemi głoszone jest orędzie o zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Ma ono swoje odbicie i w sztuce. Poniżej zdjęcie fragmentu ołtarza kościoła Mariackiego w Krakowie dzieła Wita Stwosza: Jezus wychodzący z grobu (1489).

fot. H. Przondziono z GN

 Łask Pana Zmartwychwstałego, 

hojnej obfitości

- życzę - a na co dzień zdrowia, 
uśmiechu, radości!

Błogosławionych,
radosnych Świąt Zmartwychwstania Pańskiego 

Przypadki kanibalizmu na pograniczu litewsko-ruskim w 1571 roku.

Ein Erschroeckliche doch Warhaftige grausame hungers nott und Pestilenzische plag so im Landt Reissen vnnd Littaw furgangen im 1571 Jar, Augsburg

Ilustracja wydana w Augsburgu przedstawia tragiczną sytuację pogranicznych ziem litewsko-rosyjskich, które po wojnie litewsko-rosyjskiej 1558-70 zostały do tego stopnia spustoszone i ogołocone z pożywienia, że już następnego roku (1571) wybuchła tam wielka epidemia morowego powietrza połączona ponoć z przypadkami kanibalizmu.

Męczeństwo św. Wojciecha - 23 kwietnia 997

Venceslav Cerny, Męczeństwo Wojciecha

Męczeńska śmierć biskupa praskiego Wojciecha podczas misji ewangelizacyjnej do kraju Prusów.

W okolicy pruskiego grodu granicznego Chollin (na południowych brzegach jeziora Drużno obecnie wieś Święty Gaj; inni wskazują okolice Elbląga, jeszcze inni Tękit) 23 kwietnia 997 r. odpoczywających po mszy odprawionej w świętym gaju zaskoczyło 7 wojowników prowadzonych przez kapłana. Wojciech – jako przywódca – uderzony toporem lub włócznią w serce został zabity przez Prusa imieniem Sicco, który – wg żywotów – miał wcześniej stracić w walkach z Polakami brata. Ciału odcięto głowę i nabito na pal wyrazem hańby. Jego towarzyszy oszczędzono i odesłano do Polski. Głowę z pala zdjął potajemnie i przewiózł do Gniezna nieznany Pomorzanin. Wkrótce potem Chrobry wykupił resztę ciała Wojciecha na wagę złota i rozkazał pochować w Gnieźnie. Do jego grobu w 1000 roku pielgrzymował Otton III. W czasie jego wizyty w Gnieźnie założono metropolię arcybiskupią, której Wojciech został patronem, a jego brat Radzim Gaudenty stanął na czele. Święty Wojciech jest pierwszym polskim męczennikiem i patronem Polski.

Bitwa pod Sokołowem Podlaskim - 21 kwietnia 1831 r.

Juliusz Kossak, Epizod z powstania listopadowego, 1891

Bitwa pod Sokołowem to jedna z wielu konfrontacji zbrojnych w okresie powstania listopadowego, która rozegrała się 21 kwietnia 1831. Szwadron kawalerii polskiej z 1. pułku ułanów pod dowództwem majora Sulejowskiego, wykorzystując efekt zaskoczenia, rozbił rosyjski oddział strzelców konnych, kładąc trupem 40 żołnierzy i dwóch oficerów, do niewoli biorąc 173 żołnierzy i 100 koni. Straty polskie minimalne wynosiły 1 zabitego i 3 rannych. Zarówno ta bitwa, jak i wiele jej podobnych, nie miała żadnego większego znaczenia dla przebiegu kampanii, ukazywała jednak wolę walki i kunszt żołnierzy polskich, które nie zostały wykorzystane z przyczyn politycznych.

Bitwa pod Raszynem - 19 kwietnia 1809

January Suchodolski, Śmierć Cypriana Godebskiego pod Raszynem

Bitwa pod Raszynem  została stoczona została w czasie wojny z Austrią w okresie wojen napoleońskich 19 kwietnia 1809 r. przez wojska polskie i saskie, dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego z korpusem wojsk austriackich, pod dowództwem  arcyksięcia Ferdynanda Karola d'Este. Zakończona została podpisaniem przez obie strony konwencji oddającej Austriakom stolicę, ale na korzystnych dla strony polskiej warunkach. Bitwa była taktycznie nierozstrzygnięta. Jednak zapoczątkowała ona kampanię, której efektem było między innymi dwukrotne powiększenie obszaru Księstwa i zwiększenie polskiej siły zbrojnej z 14 tys. do 60 tys. w niecałe trzy miesiące.

Pomnik cara Aleksandra II na Jasnej Górze - 18 kwietnia 1889

Mało kto wie, że na wzgórzu Jasnogórskim znajdował się pomnik cara Aleksandra II, który "zgasił" powstanie styczniowe.

Koncepcja wzniesienia monumentalnego pomnika Aleksandra II pojawiła się tuż po jego śmierci na skutek zamachu w 1881. Nie licząc się z uczuciami religijnymi Polaków, jako miejsce budowy pomnika prawosławnego władcy jednego z państw zaborczych wybrano Częstochowę – miejsce stanowiące cel wielotysięcznych pielgrzymek Polaków. Monument został wzniesiony na wzgórzu w bezpośrednim sąsiedztwie Jasnej Góry, według projektu A. M. Opiekuszina i I. W. Majewskiego. Wzniesienie monumentu razem z aranżacją otoczenia kosztowało 76 817 rubli: zorganizowano specjalną zrzutkę pośród chłopów Królestwa Polskiego, miał stanowić podziękowanie carowi Dobrodziejowi za zniesienie pańszczyzny.

Gotowy pomnik został odsłonięty 18 kwietnia 1889 r., w rocznicę urodzin Aleksandra II. Posąg miał nadnaturalne rozmiary – figura władcy mierzyła 3,5 m wysokości. Car został na nim ukazany w płaszczu generalskim i w mundurze. Lewą ręką podtrzymywał swój płaszcz, zaś prawą wskazywał na wyrzeźbiony jako element postumentu arkusz z datą uwłaszczenia chłopów – 19 lutego 1864. Nad arkuszem wyrzeźbiono koronę carską, jabłko i szablę. Cokół z szarego i czerwonego granitu, w którym wykuto herby guberni Królestwa Polskiego, wznosił się na wysokość 5,3 m. Na jego przedniej ścianie znajdowało się godło rosyjskie. Na czterech ścianach pomnika rozmieszczono inskrypcje w języku rosyjskim i polskim. Na przedniej pojawił się napis Carowi Wyzwolicielowi Aleksandrowi II po rosyjsku, zaś na tylnej jego tłumaczenie polskie. Ściana lewa zawierała napis rosyjski Dekret 19 lutego 1864 – niech ten dzień zostanie na wieczną pamięć chłopom Królestwa jako dzień ponownego ich dobrobytu, zaś prawa jego polski odpowiednik. W dolnej części zawarto tekst Wybudowany w 1889 przez wiejską społeczność Królestwa Polskiego. Cokół posągu był dodatkowo podwyższony, prowadziły do niego szerokie na 12 metrów granitowe schody. Obiekt był stale strzeżony przez stróża, dla którego wzniesiono osobne pomieszczenie za monumentem.

W 1904 została podjęta nieudana próba wysadzenia pomnika. Ostatecznie zniszczyło go w  1917 wojsko niemieckie. Część postumentu z czerwonego granitu została wykorzystana przy wykonaniu balustrad dla kościoła Świętej Rodziny w Częstochowie.

Bitwa pod Liwem - 15 kwietnia 1831 r.

Anonim, Bitwa pod Liwem, XIX w.

Bitwa pod Liwem, bitwa o Liwskie Mosty  to bitwy z okresu powstania listopadowego, które miały miejsce w dniach 9-10 kwietnia oraz 14-15 kwietnia 1831.

Starcie odbyło się pomiędzy oddziałami polskimi i wojskami rosyjskimi pod miejscowością Liw przy przeprawie na rzece Liwiec. Było efektem kontrofensywy wojsk polskich przeciw wycofującym się na Podlasie wojskom rosyjskim. Idąca trzema kolumnami armia polska doszła do granic Mazowsza. 3 kwietnia 1831 oddział płk. Henryka Dembińskiego zajął Liw i mosty na rzece Liwiec. Kilka dni później dołączył do niego z posiłkami gen. Walenty Andrychiewicz, który ufortyfikował przyczółek, budując szaniec przedmostowy.

Feldmarszałek Iwan Dybicz postanowił w tym czasie odzyskać przeprawę przez rzekę, nakazując zaatakować polską placówkę. Uderzenie Rosjan było tak silne, że Polacy ponieśli dotkliwe straty. Nie pomogło również wsparcie sił gen. Jan Nepomucena Umińskiego przybyłego z odsieczą. Co prawda zdołały one ponownie zająć pozycję przed mostem i wyspę na rzece, ale szybko zostały z nich wyparte przez następne kontratak oddziałów feldmarszałka Dybicza. Kilkunastu polskich żołnierzy dostało się do niewoli. Gen. Umiński próbował jeszcze kilkakrotnie przedzierać się przez groblę, ale jego zabiegi były bezskuteczne i niosły za sobą zbyt duże straty w ludziach. Niedługo później feldmarszałek Dybicz, zaatakowany z innej strony frontu, był zmuszony wycofać się dalej na wschód, odstępując pola nacierającym wojskom polskim.

Bitwa pod Liwem kosztowała oddziały dużo strat. Zginęło kilkuset żołnierzy zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie. Polskie wojsko okupiło ten bój dodatkowo, gdyż kilkunastu żołnierzy zaraziło się w tym czasie cholerą, przywleczoną przez żołnierzy rosyjskich co przyczyniło się do późniejszej epidemii tej choroby w szeregach armii.

Zatonięcie Titanica - 14 kwietnia 1912

Willy Stöwer, Zatonięcie Titanica

Wśród pasażerów Titanica byli też Polacy, podróżowali w trzeciej klasie: Sadowicz, Słodkowski (obaj zginęli) i Trembecki który przeżył katastrofę. Wszyscy oni z pewnością mieli polskie korzenie, ale byli obywatelami....Zjednoczonego Królestwa. Rodzina Orzeszkiewicz: Łukasz, Maria i Jerzy albo Stefan Pawłowicz to bez wątpienia Polacy. Wszyscy zginęli.

Bitwa pod Iganiami - 10 kwietnia 1831 r.

Georg Benedikt Wunder, Bitwa pod Iganiami, XIX w.

Zwycięska bitwa pod Iganiami (dzisiaj wieś pod Siedlcami) została stoczona podczas powstania listopadowego 10 kwietnia 1831 przez wojska polskie pod dowództwem generała Ignacego Prądzyńskiego  (11 000 żołnierzy i 16 dział) z korpusem rosyjskim dowodzonym przez generała Grigorija Rosena. Zwycięstwo Polaków nie zostało jednak wykorzystane politycznie.

• Straty Rosjan wyniosły: około 1500 zabitych, 3000 dostało się do niewoli.
• Straty Polaków: około 400 zabitych i rannych.

Śluby Jana Kazimierza - pierwsze prima aprilis? - 1 kwietnia 1656 r.

Jan Matejko, fragment Ślubów lwowskich

W czasie potopu szwedzkiego król polski Jan Kazimierz 1 kwietnia 1656 złożył śluby (tzw. lwowskie) podczas mszy świętej odprawianej przez nuncjusza Pietro Vidoniego przed obrazem Matki Bożej Łaskawej w katedrze Lwowskiej. Kraj był prawie w całości opanowany przez Szwedów i Rosjan. Przyrzeczenia królewskie miały poderwać do walki z najeźdźcami nie tylko szlachtę, ale i cały lud. Monarcha oddał Rzeczpospolitą pod opiekę Matki Boskiej, którą nazwał Królową Polski i obiecał, że poprawi sytuację chłopów i mieszczan, kiedy tylko kraj zostanie uwolniony spod okupacji. Obietnice wobec niższych stanów nie zostały zrealizowane z powodu stanowczego sprzeciwu szlachty. Czyżby to były pierwsze oficjalne prima aprilis?