wtorek, 24 maja 2011

Tragiczna obrona Olsztyna

Kazimierz Alchimowicz, Obrona Olsztyna
W 1587 r. zamek Olsztyn, położony w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, atakowany był przez wojska austriackie arcyksięcia Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego. Dowódcą załogi był wówczas starosta Kacper Karliński. Jego porwany kilkumiesięczny syn wraz z piastunką wystawiony został pod zamek na pierwszą linię ognia. Obrona się powiodła, z poświęceniem jednak życia syna dowódcy. Doszło też do zniszczeń zamku. Obraz przedstawia tragiczny moment, kiedy dowódca zapala lont armaty, rozpoczynając obronę twierdzy, narażając na śmierć swego syna.

Car Polski Mikołaj I Romanow - 24 maja 1829 r.

Franz Krüger, Mikołaj I Romanow, 1852
24 maja 1829 roku car Mikołaj I został koronowany w Warszawie na króla Polski (w dokumentach rosyjskich Царь Польский). Królestwo Kongresowe było formalnie związane unią realną z Imperium Rosyjskim, a cesarze rosyjscy nosili tytuł króla Polski  i byli koronowani w Warszawie, co wynikało z unii. Po detronizacji Romanowów w 1831 koronacja na króla Polski odbywała się w Rosji przy okazji koronacji na cesarza imperium i podkreślała zależność od Rosji. Królestwo Polskie stało się zaś integralną częścią Rosji.

niedziela, 22 maja 2011

Jan III Sobieski - królem Polski - 21 maja 1674

Anonim, Jan III Sobieski z ryngrafem Matki Boskiej Częstochowskiej
Szlachta na sejmie elekcyjnym, jedynie przy sprzeciwie części posłów litewskich, wybrała 21 maja 1674 r. Jana Sobieskiego na króla Rzeczpospolitej. Znaczną rolę w elekcji odegrała Marysieńka, żona Sobieskiego. Sobieski uzyskał 3 450 głosów elektorskich szlachty.

Bitwa pod Górą św. Anny - 21 maja 1921

Wojciech Kossak, Bitwa pod Górą św. Anny
W dniach od 21-26 maja 1921 roku, na Górze Świętej Anny miały miejsce walki w czasie III Powstania Śląskiego. Oddziały Freikorpsu zaatakowały zajętą przez Ślązaków górę od północy. Powstańcy nie byli w stanie utrzymać swoich pozycji obronnych. Po przesunięciu linii obronnej główne walki miały miejsce na zachodnich i północno-zachodnich przedpolach Masywu Chełmskiego. Powstańcy odnieśli sukces i z czasem wyparli Niemców. W dniu 25 maja dowództwo Selbstschutzu zaproponowało zawieszenie broni.  26 maja Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych zabroniła podejmowania akcji zaczepnych przeciw Niemcom, ponieważ były perspektywy na zawarcie rozejmu. Jednak po podziale Górnego Śląska Góra Świętej Anny została w granicach Niemiec.

sobota, 14 maja 2011

Maj - Maryjny miesiąc

Włodzimierz Tetmajer, Matka Boża z Dzieciątkiem, 1916
Maj w polskiej pobożności poświęcony jest Najświętszej Maryi Pannie. Zamieszczam więc szczególny obraz Włodzimierza Tetmajera z czasów I wojny światowej. Przedstawia on Maryję wraz z Dzieciątkiem Jezus, który poprzez swoje blond włosy, rysy twarzy i strój przypomina polskiego chłopca. Syn Boży błogosławi Ojczyznę naszą. Na dole widzimy herby Warszawy i Krakowa i napis: Podnieś rączkę Boże Dziecię błogosław Ojczyznę miłą.

I rozbiór Polski - 14 maja 1772 r.

Daniel Mikołaj Chodowiecki,  I rozbiór Polski (Der Raubdruck), 1781
Wojska austriackie przekroczyły polską granicę  14 maja 1772 r. wpisując się w historię I rozbioru Polski.

środa, 11 maja 2011

Pierwsza wolna elekcja - 11 maja 1573

Jan Matejko, Potęga Rzeczypospolitej u zenitu. Złota wolność. Elekcja R.P. 1573, 1889


11 maja 1573 r. w Kamieniu pod Warszawą: w wyniku pierwszej w Polsce wolnej elekcji na króla Polski został wybrany Henryk Walezy. 

niedziela, 8 maja 2011

Na garnuszku u Napoleona Bonaparte - 8 maja 1808 r.

January Suchodolski, Ułani księstwa Warszawskiego
8 maja 1808 r. została podpisana umowa cesarza Napoleona Bonaparte z rządem Księstwa Warszawskiego o przyjęciu na żołd francuski 8 tysięcy żołnierzy polskich.

Bitwa pod Ignacewem - 8 maja 1863 r.

Juliusz Kossak, Bitwa pod Ignacewem, przed 1893

Bitwa pod Ignacewem odbyła się 8 maja 1863 roku podczas powstania styczniowego.
Oddział powstańców pod dowództwem Edmunda Taczanowskiego liczący 1100 żołnierzy, w tym 500 pieszych strzelców, 550 kosynierów i 50 jeźdźców oraz 3 działa znajdował się we wsi Ignacew.  Jego pozycja była mocna, gdyż była otoczona szańcami i zasiekami, a ponadto wieś leżała wśród lasów. Lewe skrzydło sił powstańczych było oparte o bagno. Przeciwko Polakom szedł ścigający ich oddział generała Brunner (ah, ten Brunner), który po połączeniu się z generałem Krasnokuckim liczył około 2000 żołnierzy i 6 dział.
Początkowo Polacy odparli natarcie rosyjskich kolumn, jednak Rosjanie wkrótce znaleźli przejście przez bagna i uderzyli na otwarte lewe skrzydło wojsk powstańczych, wciąż kontynuując natarcie od czoła. Po przełamaniu lewego skrzydła polskiego Rosjanie wdarli się do wsi i rozbili oddział powstańczy. Polacy stracili w bitwie 160 żołnierzy. Straty rosyjskie nieznane.

piątek, 6 maja 2011

Bitwa pod Kockiem - 5 maja 1809 r.

Henryk Pillati, Śmierć Berka Joselewicza, 1867

Bitwa pod Kockiem miała miejsce 5 maja 1809  podczas wojny polsko-austriackiej. Pułkownik żydowskiego pochodzenia Berek Joselewicz dowodził dwoma szwadronami. Idący w straży przedniej wojsk polskich strzelcy konni natknęli się na stojące w Kock dwa szwadrony jazdy austriackiej z 1 pułku huzarów. Na widok nieprzyjaciela Joselewicz wydał rozkaz natychmiastowego ataku. W trakcie walki oba szwadrony polskiej jazdy zostały rozbite, a ich legendarny żydowski dowódca poległ.

wtorek, 3 maja 2011

Tadeusz Ajdukiewicz - malarz zaboru austriackiego

Artyleria konna austriacka, 1882
Tadeusz Ajdukiewicz to polski malarz i patriota. Naukę malarstwa rozpoczął w 1868 roku u Władysława Łuszczkiewicza w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Następnie, dzięki stypendiom, studiował przez rok w Akademii Wiedeńskiej a w latach 1875-76 w Monachium u Otto Seitza i Alexandra Wagnera oraz w pracowni Józefa Brandta. Początkowo malował na kresowych dworach. W 1877 roku wyjechał do Paryża a następnie odbył podróż artystyczną do krajów Bliskiego Wschodu. Około 1882 roku przeniósł się do Wiednia, gdzie otrzymał pracownię po zmarłym Hansie Makarcie. Pracował wówczas głównie dla dworu cesarskiego. Malował także dla dworów w Sofii, Londynie, Konstantynopolu, Bukareszcie i Petersburgu.

Portret cesarza Franciszka Józefa na koniu, ok. 1885

   Tadeusz Ajdukiewicz malował głównie portrety głów koronowanych i przedstawicieli elity, obrazy przedstawiające polowania, parady i potyczki oraz wschodnie kompozycje egzotyczne.

    Mając ponad 60 lat zaciągnął się do Legionów. Trudy wojenne zmogły go, w 1916 roku zmarł w wojskowym szpitalu.

Obóz powstańców w lesie

Tadeusz Ajdukiewicz, Obóz powstańców w lesie, 1875

Bitwa pod Stokiem - 4/5 maja 1863 r.


Jan Rosen, Patrol polskich ułanów podczas powstania styczniowego, 1888

Bitwa stoczona w nocy z 4 na 5 maja 1863 r. pod  wsią Stok (trasa Ostrów Mazowiecka - Ostrołęka). Oddział Ignacego Mystkowskiego urządził zasadzkę na wojska carskie. Starcie to przeszło do historii jako jedna z największych zwycięskich bitew powstania styczniowego. W walce rozbito kolumnę carską księcia Tichomirowa i Konstantego Rynarzewskiego, wzięto jeńców, zdobyto broń i sprzęt taborowy.

Szwedzi zdobywają zamek w Gołańczy i mordują jego załogę - 3 maja 1656 r.

To wydarzenie znikło z świadomości narodowej, przykryte przez proklamację Konstytucji.  A 3 maja 1656 roku szwedzki oddział konny uzbrojony w cztery armaty ostrzelał warownię w Gołańczy, wysadził most oraz bramę, a gdy najeźdźcom udało się wedrzeć do środka, wymordowali całą załogę (źródła podają liczbę 200-460 ofiar) nie oszczędzając nikogo. Przyjmuje się, że zginęło wówczas w całej Gołańczy 425 osób, to jest 4 razy więcej niż w słynnej bitwie pod Racławicami. 

poniedziałek, 2 maja 2011

Konstytucja 3 maja - 3 maja 1791 r.

Jan Matejko, Konstytucja 3 maja, 1891

The Constitution of May 3 (the first modern constitution in Europe) is proclaimed by the Sejm.
Der Vier jaehrige Sejm beschließt mit der Verfassung vom 3. Mai die erste demokratische Verfassung in Europa. 
En Polonia se aprueba la primera Constitución del país; es la segunda Carta Magna moderna en el mundo.
Сейм принял первую в Европе и вторую после американской писаную — конституцию Речи Посполитой.

Płótno przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana w celu ponownego zaprzysiężenia wraz z królem tekstu konstytucji uchwalonej 3 maja 1791 przez Sejm Czteroletni zwany Wielkim. Pochód przemieszcza się ulicą Świętojańską wśród rozentuzjazmowanego tłumu mieszkańców Warszawy. Przejście ochraniają żołnierze prezentujący broń, w tle widoczna jest fasada Zamku Królewskiego.
Centralną postacią obrazu jest marszałek Sejmu Wielkiego Stanisław Małachowski, w lewej ręce trzyma symbol swojej władzy laskę marszałkowską, a w prawej w triumfalnym geście unosi tekst Konstytucji 3 Maja. Marszałka niosą posłowie z Małopolski i Wielkopolski, z dwóch najważniejszych ziem Korony. Pod prawą ręką marszałka widoczna jest postać trzymająca sztandar z rysów twarzy przypominająca Tadeusza Kościuszkę z bandażem na głowie, może to sugerować późniejsze odniesienie ran głowy w bitwie pod Maciejowicami w 1794.
Po schodach do kolegiaty św. Jana wchodzi król Stanisław August Poniatowski, na ramionach ma założony płaszcz koronacyjny, w którym jednak wówczas nie występował. Z wieńcem laurowym pod baldachimem Matejko namalował księżnę kurlandzką Dorotę Biron, tuż za nią stoi Elżbieta z Szydłowieckich Grabowska – przyjaciółka króla, matka jego dzieci. Kłaniając się przy drzwiach kościoła wita króla prezydent Warszawy Jan Dekert z córką Marianną (w żółtej sukni tyłem do widza). Dekert już wtedy nie żył, ale Matejko namalował go w tej scenie celowo, aby ukazać rolę mieszczaństwa.
Pośrodku obrazu przedstawiona jest scena, która w rzeczywistości rozegrała się na Zamku Królewskim, poseł ziemi kaliskiej Jan Suchorzewski przeciwny konstytucji i reformom próbuje zabić nożem swojego synka, chłopczyk wyrywa się ojcu, a za rękę z nożem łapie Stanisław Kublicki, poseł inflancki, jeden z najaktywniejszych działaczy stronnictwa proreformatorskiego w Sejmie. Z kieszeni Suchorzewskiego wysypała się talia kart – aluzja do sposobu przekupienia go przez rosyjskiego ambasadora Stackelberga i przez Branickiego. Poseł kaliski, chociaż nie był dobrym graczem, nieoczekiwanie zaczął wygrywać wielkie sumy, przy jednoczesnej energicznej akcji werbunkowej partnerów od stolika.
Drugą postacią niesioną na ramionach przez posłów jest Kazimierz Nestor Sapieha marszałek konfederacji litewskiej, drugi marszałek Sejmu Wielkiego. Za Sapiehą Matejko namalował Andrzeja Zamoyskiego, autora kodyfikacji prawa Rzeczypospolitej, obejmującego wychowawcę swoich dzieci oraz obrońcę sprawy chłopskiej Stanisława Staszica.
Na koniu w mundurze szwoleżera, żołnierza lekkiej kawalerii w Księstwie Warszawskim, namalowany został królewski bratanek książę Józef Poniatowski. W 1791 książę był dowódcą stołecznego garnizonu. Centralnie Matejko umieścił jeszcze dwie ważne dla powstania konstytucji postacie: w stroju kapłana Hugona Kołłątaja oraz za nim marszałka wielkiego litewskiego Ignacego Potockiego.