Wojna Rzeczpospospolitej z Gdanskiem w 1577 r.

W XVI w. potęga Gdanska stanowiła poważny problem dla królów Rzeczypospolitej. Konflikt z Zygmuntem Augustem próbującym bardziej podporządkować Gdańsk oraz utworzyć tu bazę floty wojennej, przekształcił się w 1577 r. za panowania Stefana Batorego w otwartą wojnę z królem i Rzeczypospolitą. Z konfliktów tych miasto wyszło, mimo pozornych ustępstw, wzmocnione i jeszcze bardziej samodzielne. 

Wojsko Batorego podeszły pod Gdańsk i przystąpiły do oblężenia miasta. Oblezenie trwało do końca roku 1577 r. i było zupełnie nieefektywne. Armia królewska nie była zdolna stawić czoła nowoczesnym systemom fortyfikacyjnym, nie posiadała również wystarczającej liczby armat i zolnierzy niezbędnych do skutecznego przeprowadzenia działań oblężniczych. Klęską dla Batorego zakończyła się także próba zdobycia Twierdza Wisloujscie, broniącej wstępu do gdańskiego portu. Wojska polskie ponosiły również porażki w wyniku kontrataków mieszczan. W grudniu polski król uległ i przy mediacji niemieckich książąt zawarł porozumienie z Gdańskiem.

Talar wybity przez miasto Gdańsk w czasie oblężenia w 1577, na awersie zamiast postaci króla Stefana Batorego, postać Jezusa Chrystusa. Napis na monecie brzmi: bron nas Chryste Zbawicielu.

W 1939 r. Wolne Miasto Gdansk wydalo znaczek ukazujacy porazke Batorego u ujscia Wisly - wydanie takiego znaczka mialo wymiar antypolski.


Kalendarium wojny:

• 1576 – Wojna Rzeczypospolitej z Gdańskiem
  • Gdańsk odmówił złożenia przysięgi Stefanowi Batoremu przed potwierdzeniem wszystkich wolności i przywilejów miejskich. Gdańszczanie napadli na "polskie" klasztory Brygidek, Karmelitów i Dominikanów oraz przygotowali obronę miasta paląc okoliczne osady: Stare Szkoty, Oliwę, Chełm, Biskupią Górę i inne.
  • 15 września – Stefan Batory wydał rozporządzenie wzywające do blokady handlowej Gdańska.
  • 13 października – zakończono budowę mostu zwodzonego przez fosę przed Bramą Wyżynną.
• 1577
  • 15 lutego – w odwecie za uznanie przez cystersów Stefana Batorego za króla gdańszczanie zrabowali i zniszczyli klasztor w Oliwie.
  • 17 kwietnia – klęska gdańszczan w bitwie z wojskami królewskimi nad jeziorem Lubieszowskim. Przegrana spowodowała silniejsze zjednoczenie się mieszczan w obronie miasta.
  • 11 czerwca – początek oblężenia Gdańska przez wojska króla Stefana Batorego.
  • 16 września – atak floty gdańskiej i duńskiej na Elbląg, gdzie na rozkaz Stefana Batorego powstawała flota wojenna.
  • 12 grudnia – Gdańszczanie złożyli w Malborku hołd Stefanowi Batoremu i przeprosili go. Batory w wyniku braku rozstrzygnięć wojskowych oraz nacisku magnatów i szlachty zgodził się na kompromis.
  • 16 grudnia – Stefan Batory potwierdził przywileje miasta i wolność wyznania dla luteran. Gdańsk zobowiązał się wypłacić w pięciu ratach odszkodowanie w wysokości 200 tys. florenów. Autonomia Gdańska została zachowana.