Krwawo pod Byczyną - 24 stycznia 1588 r.

Bitwa pod Byczyną została stoczona w dniu 24 stycznia 1588 roku a chodziło o tron polski po śmierci Stefana Batorego. Wojska arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga zajęły pozycję na trakcie królewskim wiodącym do Polski. Naprzeciw stanęła armia Rzeczpospolitej pod wodzą Jana Zamoyskiego, stronnika Zygmunta III Wazy. Bitwa trwała bardzo krótko, była bardzo krwawa i zamieniła się w rzeź uciekających żołnierzy (zginęło po stronie polskiej, ok. 1000, po austriackiej ok. 2000). O sukcesie armii polskiej w części zadecydowała panika wśród Węgrów, którzy źle zrozumieli wydane rozkazy. Arcyksiążę schronił się w Byczynie, którą z marszu wojska polskie zaczęły oblegać. Do ostrzału miasta wykorzystano działa pozostawione przez armię Maksymiliana. Wojsko szykowało się do szturmu miasta, jednak arcyksiążę kazał wywiesić białą flagę i rozpoczął pertraktacje o warunkach poddania się.

28 stycznia 1905 r. - Początek rewolucji 1905 roku

Witold Wojtkiewicz Manifestacja uliczna 1905

28 stycznia 1905 roku PPS ogłosiła strajk powszechny, co stało się początkiem rewolucji w zaborze rosyjskim.

25 stycznia 1831 r. - Detronizacja cara Mikołaja przez sejm

François Le Villain, Detronizacja Mikołaja na Sejmie

W czasie powstania listopadowego, pod wpływem manifestacji ulicznych i niepowodzenia misji mediacyjnej wysłanej do Petersburga, zebrany w Warszawie Sejm podjął uchwałę o złożeniu z polskiego tronu króla Mikołaja I. Uchwała utrzymana była w możliwie najbardziej wyważonym tonie, co było efektem starań skrzydła umiarkowanego:


Działo się na posiedzeniu połączonych Izb Sejmowych dnia 25 stycznia 1831 r. w Warszawie.
Najświętsze i najuroczystsze umowy o tyle są nienaruszalne, o ile wiernie są dotrzymywane przez obie strony. Długie cierpienia nasze znane są całemu światu. Przysięgą poręczone przez dwu panujących, a pogwałcone tylekroć swobody – nawzajem i naród polski od wierności wobec dzisiejszego panującego uwalniają. Wyrzeczone na koniec przez samego Mikołaja słowa, że pierwszy ze strony naszej wystrzał stanie się na zawsze hasłem zatracenia Polski, odejmując nam wszelką nadzieję sprostowania naszych krzywd, nie zostawiają jak rozpacz szlachetną.
Naród zatem polski, na sejmie zebrany, oświadcza: iż jest niepodległym ludem i że ma prawo temu koronę polską oddać, którego godnym jej uzna, po którym z pewnością będzie się mógł spodziewać, iż mu zaprzysiężonej wiary i zaprzysiężonych swobód święcie i bez uszczerbku dochowa.


Symbolicznie uznaje się, iż od daty przyjęcia tej uchwały rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska 1831 r.

19 stycznia 1546 r. polowanie na Barbarę?

Jan Matejko, Zygmunt z Barbarą na dworze radziwiłłowskim w Wilnie

19 stycznia 1546 r. król Zygmunt II August urządził w Puszczy Białowieskiej polowanie w którym uczestniczyła również Barbara Radziwiłłówna. Rok później byli już małżonkami, ślub wzięty potajemnie, wbrew woli królowej Bony wywołał burzę wśród szlachty i na dworze królewskim.

Męczennicy uniccy z Drelowa - 17 stycznia 1874

Męczennicy z Drelowa - autor mi nieznany, jeśli ktoś wie, czyje to dzieło proszę o informacje

Dnia 17 stycznia 1874 roku w Drelowie, parafii unickiej, wojsko rosyjskie zastrzeliło 13 unitów i raniło około 200 osób. Unici w Drelowie wytrwale bronili własnej cerkwi i wiary nie chcąc oddać kluczy do świątyni, i przyjąć prawosławia.

Powstanie styczniowe według Jana Matejki

Jan Matejko, Polonia - rok 1863, 1864

Polonia - Rok 1863 albo Zakuwana Polska to jedno dzieło Jana Matejki, powstałe w 1864 roku.
Obraz został namalowany pod wpływem świeżych przeżyć i wspomnień artysty z czasów powstania styczniowego. Artysta raczej nie widział żadnych szans na wystawienie obrazu i jego publiczną prezentację. Obawiając się o swe bezpieczeństwo oraz ewentualnych represji schował płótno za piecem w domu. Po latach obraz trafił w ręce rodziny Czartoryskich i potem do ich krakowskiego muzeum.
Polonia to zakuwana w kajdany młoda kobieta, ubrana w czarną, potarganą na ramionach, suknię. Za nią widać drugą kobietę w jaśniejszej sukni - to Litwa, także zakuwana w kajdany. Aktu zakucia ma dokonać trzymający młotek w prawej dłoni młody kowal, pochylający głowę z rezygnacją. Całej scenie przyglądają się dwaj oficerowie: jeden w mundurze rosyjskim, a drugi w pruskim - jest to aluzja Matejki do losów Ojczyzny pod panowaniem zaborców. W głębi pomieszczenia widzimy Manifest Rządu Narodowego z 1863 roku.

Bitwa pod Grunwaldem według St. Wyspiańskiego

Stanisław Wyspiański, Bitwa pod Grunwaldem, ze szkiców do królów i sławnych postaci - karykatury.

Napoleońskie plany a porządna zima rosyjska

Jerzy Kossak, Powrót spod Moskwy, 1928

W rozmowie na początku kampanii 1812 (drugiej wojny polskiej) Napoleon wyjawił cele tej wojny: Jestem tu, aby raz na zawsze skończyć z tym barbarzyńskim kolosem Północy. Szpada została już dobyta. Trzeba ich zapędzić jak najdalej w ich lody, aby przez najbliższe 25 lat nie byli w stanie mieszać się w sprawy cywilizowanej Europy. Nawet za czasów Katarzyny Rosjanie prawie nie odgrywali żadnej roli w życiu politycznym Europy. Z cywilizacją zetknęli się dopiero przez rozbiór Polski. Nadszedł więc teraz czas, aby Polacy pokazali im, gdzie ich miejsce... Bezpowrotnie minęły czasy, kiedy Katarzyna dzieliła Polskę, chwiejny Ludwik XV drżał ze strachu w Wersalu, a caryca zachowywała się tak, że wychwalały ją wszystkie paryskie plotkary. Po spotkaniu w Erfurcie Aleksander zrobił się zbyt zarozumiały, a już zdobycie Finlandii zupełnie przewróciło mu w głowie. Jeżeli potrzebne mu są zwycięstwa, to niech się wyprawi na Persów, ale nie miesza się w sprawy Europy. Cywilizacja odrzuca tych dzikusów z Północy. Europa obejdzie się bez nich.
Pogoda, bezkresy rosyjskie sprawiły, że historia potoczyła się inaczej. Wielka Armia musiała rozpocząć odwrót spod Moskwy, zbliżała się właśnie zima, a żołnierze nie mieli solidnych mundurów, obuwie było popękane po długich marszach, kończyła się amunicja, podupadła dyscyplina, wdarło się rozprzężenie i zamęt. Często atakowali rosyjscy Kozacy i partyzanci, a rosyjska armia niszczyła mniejsze oddziały czyniąc niemałe straty. W czasie odwrotu wielu żołnierzy padało z wycieńczenia i chłodu, Wielka Armia kruszyła się, wielu opuściło jej szeregi, było bardzo wielu maruderów. W inwazji na Rosję uczestniczyło 90 tysięcy Polaków. Napoleońskie plany upadły: Rosja nie tylko zaczęła mieszać w sprawach europejskich, ale i później w światowych.

Styczniowa Branka w 1863 r. - Polak Polakowi kamasze

A. Sochaczewski, Branka 1863

Słowo Branka oznacza pobór do wojska rosyjskiego. Naczelnik rządu cywilnego Aleksander Wielopolski nie chciał dopuścić do wybuchu powstania. Z jego to właśnie inicjatywy władze zarządziły pobór do wojska rosyjskiego. Branka młodych polskich mężczyzn do wojska rosyjskiego w nocy z 14 na 15 stycznia 1863 w Warszawie odbyła się na podstawie imiennych list, nie jak zwykle poprzez losowanie. Listy były specjalnie ustawione, aby wyeliminować rewolucyjnie i patriotycznie zaangażowaną młodzież, palce przy niej maczał Zygmunt Wielopolski (syn Aleksandra) i oberpolicmajster Siergiej Muchanow. Branka miała przeciwdziałać wybuchowi powstania, przyspieszyła tylko jego wybuch. Mimo że brankę utrzymywano w tajemnicy, część młodzieży opuściła Warszawę i sformowała pierwsze oddziały. W celu zapobieżenia brance na prowincji wyznaczono termin wybuchu powstania na 22 stycznia 1863 roku.

Ugoda perejasławska - z deszczu pod rynnę

Mychailo Chmielko, Rada perejasławska

18 stycznia 1654 roku w Perejasławiu hetman kozacki i przywódca powstania kozaków Bohdan Chmielnicki z całym wojskiem zaporoskim złożył carowi przysięgę wierności, a wydarzenie to przeszło do historii jako ugoda perejasławska, akt „połączenia się Ukrainy z Rosją”. Ugoda perejasławska była podstawą dla Aleksego I do rozpoczęcia wojny przeciwko Rzeczpospolitej.
Najważniejszym skutkiem ugody było poddanie Ukrainy dominacji moskiewskiej i wstrzymanie procesu dobrowolnej polonizacji elit szlachty Ukrainy Naddnieprzańskiej i kozactwa. W dalszej perspektywie Kozacy, wyrywając się spod protekcji polskiej, popadli pod protekcję caratu, czyli z deszczu pod rynnę (piszę oczywiście z perspektywy polskiej). Wybrali protekcję Moskwy, przez co stracili krystalizującą się świadomość narodową. Podlegali odtąd silnej rusyfikacji.

9 stycznia 1797 r. - powstanie Legionów Polskich we Włoszech

Juliusz Kossak - Generał Jan Henryk Dąbrowski na czele Legionów, akwarela z 1882 r.

Po III rozbiorze nastąpiła emigracja żołnierzy i oficerów z Polski do Włoch i Francji. Dzięki wpływom Napoleona Jan Henryk Dąbrowski podpisał 9 stycznia 1797 umowę z nowym rządem Republiki Lombardzkiej, umożliwiającą powstanie polskich oddziałów. Oddziały otrzymały nazwę Legionów Polskich. Mundury i sztandary były zbliżone do polskich, język komend i stopnie wojskowe również były polskie. Na szlifach widniał włoski napis Ludzie wolni są braćmi.

7 stycznia 1520 r. przywilej toruński - dla kogo przywilej, a dla kogo nie?

Drzeworyt z : P. Crescentyn, O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytków, Kraków 1571

7 stycznia 1520 r. król Zygmunt Stary wydał przywilej toruński wprowadzający jeden dzień pańszczyzny tygodniowo. Przez ostateczne ujednolicenie pańszczyzny szlachta chciała ograniczyć powszechne wtedy zbiegostwo chłopów. Zatem chłopy do roboty! A szlachta zarabia, bo uzyskała także przywilej żeglugi po Wiśle (nikt inny!!!).

Stefan Czarniecki - 2 stycznia 1665 r. hetmanem polnym koronnym

Brodero Matthisen, Portret Stefana Czarnieckiego, 1659

 Stefan Czarniecki, znany dowódca wojskowy, jego nazwisko pojawia się w polskim hymnie narodowym:

Jak Czarniecki do Poznania

po szwedzkim zaborze,

dla ojczyzny ratowania

wrócim się przez morze.

Znany jest z kampanii potopu szwedzkiego, ale miał także poważny wpływ na pacyfikacje powstania Chmielnickiego i udział w wojnie z Moskalami. Sześć tygodni przed śmiercią, 2 stycznia 1665 roku Czarniecki został hetmanem polnym koronnym, czyli przyjął buławę polną koronną, odebraną Lubomirskiemu. Krótko się cieszył tą nominacją, bowiem zmarł w czasie podróży do Lwowa 16 lutego 1665 roku w Sokołówce na Ukrainie od postrzału otrzymanego podczas tłumienia buntu w Stawiszczu (istnieje też hipoteza, że Czarniecki mógł zostać otruty). Głównym zadaniem hetmana polnego koronnego była ochrona południowo-wschodnich kresów ukrainnych Rzeczypospolitej przed najazdami z sąsiednich państw. Był bezpośrednim zwierzchnikiem żołnierzy kwarcianych. Hetmani polni odpowiadali za wywiad, rozpoznanie i prowadzenie doraźnych walk (np. z Kozakami lub Tatarami).