Szwedzkie wakacje

H. Pilatti, Szwedzi w Polsce

19 lipca 1655 roku Szwedzi postanowili wyjechać na wczasy na drugą stronę jeziora Bałtyckiego. A jak przyjechali to tak im się w Polsce spodobało, że przez 5 lat nie chcieli wracać do domu. Odwiedzili większość miast i miasteczek, jedynie kilka miejscowości m. in. Zamość skutecznie odmówiła i nie pozwoliła im skosztować gratisowego jadła i napitku. Podobnie i zakonnicy z Jasnej Góry nie chcieli heretyków przyjmować w centrum pielgrzymkowym, stąd i Szwedzi zaczęli się ostro dobijać do bramy klasztornej nawet i kulami armatnimi. Nieskutecznie, paulini wyczuli, że u szwedzkiego żołdaka mało kultu do Najświętszej Panienki, ale więcej pociągu do skarbca. Polscy hetmani i szlachcice zdenerwowali się takowym zachowaniem szwedzkich gości i stopniowo wypraszali ich z gościnnego Polskiego kraju. W Oliwie podpisali umowę zrywającą darmowe turnusy dla szwedzkich kawalerów.

Bitwa pod Grunwaldem - 15 lipca 1410

Znamy dobrze obraz Jana Matejki ukazujący najbardziej znaną bitwę w historii Polski. A dziś obraz z 1910 roku autorstwa Tadeusza Popiela i Zygmunta Rozwadowskiego, uczniów wielkiego Matejki.
 
Dzieło to, nawiązujące do cenionych panoram, wykazywało pewne podobieństwa do wcześniejszego o ponad 30 lat słynnego obrazu ich nauczyciela. Różni je przede wszystkim sposób ustawienia walczących wojsk. O ile u Matejki oglądający jest niejako atakowany przez pędzących wprost na niego konnych rycerzy, to Popiel i Rozwadowski ustawili widza obok zasadniczego pola bitwy. Wojska polsko-litewskie, dowodzone przez stojącego na zalesionym wzgórzu Jagiełłę, nacierają od lewej strony kadru.
 
U stóp monarchy leży martwy rycerz Dypold Köckeritz z Miśni, który usiłował wyzwać króla na pojedynek. U Matejki król także jest ustawiony na podobnym wzgórku, lecz po przeciwnej stronie.
 

Śmiertelny pojedynek wielkiego mistrza nasi artyści umieszczają z prawej strony dzieła, eksponując go ponad miarę. Ujmując rzecz ściśle nie jest to pojedynek, bowiem wielki mistrz (tak jak i u Matejki otoczony rozwianym płaszczem zakonnym), jest atakowany jednocześnie przez jednego z polskich rycerzy (niektórzy badacze sądzą, że jest to Zawisza Czarny) i chłopskich piechurów. Jeden z nich wzorem wizji matejkowskiej usiłuje ściągnąć Krzyżaka z konia.
 
Novum w obrazie Popiela i Rozwadowskiego to umieszczona na pierwszym planie scena z jeńcami krzyżackimi i zdobytymi chorągwiami. Wśród ukazanych tu godeł najbardziej wyeksponowane są jednak te, które odgrywają także ważną rolę na obrazie Matejki: wielkiego mistrza, komturstwa i zamku w Gdańsku, miasta Braniewa, miasta Pieniężna, inflancka (ze św. Maurycym, zdobyta w 1431 r. w bitwie pod wsią Dąbki koło Nakła !), św. Jerzego i miasta Brunszwiku. Polskim rycerzom towarzyszą m.in. chorągiew mała, wielka ziemi krakowskiej i trzecia nadworna.

Malowany w pośpiechu "Grunwald" nie zadowalał Popiela. Jak sam wspominał - "nie wypadło jak miało". Mimo tej samooceny stwierdzić należy, że wykonane przez tego artystę partie pejzażu budzą uznanie. Pole bitwy utrzymane jest w kolorystyce późnego lata, z niebem pokrytym skłębionymi chmurami, z kępami sosen, oświetlonych zachodzącym słońcem. W tle widoczne są także dęby, z których okoliczni wieśniacy obserwowali zmagania wojsk. Nadmienić też należy, że Rozwadowski i Popiel sportretowali się na obrazie pod postaciami dwóch jeńców krzyżackich.

Bitwa pod Sadową - 3 lipca 1866 r.

Georg Bleibtreu, Schlacht von Königgrätz

3 lipca 1866 r. została stoczona bitwa pomiędzy Prusami a Austrią podczas wojny siedmiotygodniowej, toczonej o hegemonię nad Związkiem Niemieckim. Bitwa przegrana przez Austriaków na polach Sadowy ukazał wagę nowoczesnej technologii wojskowej. Pruskie wojsko posiadało nowoczesne karabiny Dreuse. Dzięki tej broni żołnierz pruski mógł oddać cztery strzały w czasie, kiedy austriacki tylko jeden. Przy tym Prusak mógł załadować swój karabin leżąc, podczas gdy Austriak mający broń ładowaną od przodu przez lufę musiał wstać lub uklęknąć, stając się sam łatwym celem. Duża część żołnierzy walczących w bitwie po obu stronach była narodowości polskiej. Norwid tak pisał w liście do Józefa B. Zaleskiego napisał: "Pod Sadową głównie wygrali Polacy (hułany poznańskie), bijąc się i mordując z Polakami (hułany galicyjskie)."

Unia Lubelska - 1 lipca 1569 r.

Jan Matejko, Unia Lubeska, 1869

1 lipca 1569 roku zawarto na Sejmie w Lublinie unie pomiędzy Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim. Unia miała charakter realny, w jej wyniku powstała Rzeczpospostolita Obojga Narodów. Oba narody miały wspólnego monarchę, herb, sejm, walutę, politykę zagraniczną i obronną, natomiast odrębne pozostały urzędy, wojsko, skarb i sądownictwo.